Sigorta mantığının çok eskiye dayandığını kabul edilmektedir. Ancak sigortacılık değişikliklerden geçtiği için çağımızda endüstriyel ve entelektüel Rönesans’ın belirleyici özelliklerinden olmuştur. İslami sigorta ise, ticari ve finansal işlemlerde haksız uygulamalara dayanan birkaç finansal işlem için iyi bir alternatiftir ve faydalı ve kapsamlı özellikler içermektedir. Burada da bunun nasıl işlediğini ve İslami iktisat sistemi için içerdiği fırsatları açıklamaya çalışacağız.
İslami Sigortacılığı Nedir? Geleneksel Sigorta Yöntemlerinden Temel Farklılıkları Nelerdir?
İslami sigortacılık ya da Tekafül sigortacılığı olarak adlandırılan bu sistem, geleneksel sigorta yöntemleri gibi risklerin gerçekleşmesi sonucu doğabilecek zararları gidermek için kullanılan mali araç olarak tanımlanabilir[1] ancak uygulama ve teori açısından bunlar arasında temel farklılıklar vardır. Bu farkları özetlemek istersek, İslami sigortacılıkta bir takım dini kurallara uygun şekilde risk paylaşımı yapılması ve İslam iktisadı yatırım ve fonların yönetilmesine esaslarına önem verilmesidir ve genellikle aşağıdaki ilkelerden oluşmaktadır[2]:
- Kâr amacı gütmeyen sigortalıların bir araya geldiği kooperatif sigortacılığı.
- Sigorta şirketinin biriktirdiği fonların faiz dışı yatırım araçlarında değerlendirilmesi.
- Hasar ve sorumlulukların katılımcıların paylarına göre bölündüğü bir toplumsal sigorta havuzu modeli.
Tekafül Arapçada “dayanışma” anlamına gelir. Dayanışma ise bir arada hareket etmek olarak yorumlanır[3]. İlk Tekafül sigorta şirketleri 1979’da Sudan’da The Islamic Insurance Co. Adıyla kurulmuştur. Ve Tekafül şirketleri üzerinde zamanla birçok değişiklikler yapılmıştır[4].
Batılı ülkelerde ortaya çıkan sigortanın İslam hukuku açısından caiz sayılıp sayılmayacağı tartışılmış ve ekseriyetle klasik sigortanın haram olduğu görüşü ortaya çıkmıştır. Buna karşılık, İslam kültürünün kendi toplumsal güvence sistemi olan Tekafül, İslam hukukuna uygundur.
Tekafül Sigortanın ve Geleneksel Sigortanın Arasındaki Farkları Aşağıdaki Tablodaki Gibidir:
Kaynak: http://tekaful.net/?page_id=426
İslami Sigortacılık Nasıl Çalışır ve Temel İlkeleri Nelerdir?
Yukarıda açıkladığımız üzere, Tekâfül sigorta sistemi olarak bilinen bu sigortacılık türü muasır İslam bilginlerince, yardımlaşma veya karşılıklı sigorta şeklinde ifade edilmektedir. Bu da Tekafül sigortada kişilerin birbirlerine destek olmasının ve karşılıklı dayanışmanın ana unsur olduğu anlamına gelmektedir.
Tekâfül Sigorta Sistemi’nin temel ilkeleri şu şekildedir[5]:
- Yardımlaşma ve dayanışma amacının bulunması,
- Sermayedar ve sigortalılardan toplanan primlerin faiz dışı piyasa enstrümanları ile değerlendirilmesi,
- Sigorta teminatı verilen konularda gayri ahlaki ya da meşru görülmeyen vb. iktisadi kıymetler için seçici davranma.
Böylece tüm dünya üzerine yayılmış ve çok uluslu hale gelmiş bir güvence sistematiği oluşturulmuştur.
İslami Sigortacılığın Avantajları ve Gelecekteki Beklentiler:
İslami sigortacılık hem fertler hem de kurumlar için ekonomik ve sosyal hayatta öngörülebilirlik ve emniyeti sağlamakta; geleceğin getireceği risklerden korkmadan yaşama, çalışma ve yeni işleri oluşturma imkânı sağlamaktadır.
Aynı zamanda İslam sigortacılığı uzun vadeli niteliklere sahip olduğu ve fon birikiminde de büyük önem taşıdığı için tasarrufların gelişmesini ve sermayelerin oluşumuna da katkı sağlamaktadır.
Katılım sigortalar sadece İslam hukukuna uygun olan finansal işlemlere izin verdiği için belirsizlik, tefecilik, alkol, kumar gibi İslam’da caiz olmayan ve diğer sigorta sistemlerinde var olan finansal işlemleri içermemektedir.
İslami sigortacılığın avantajları yerel hayatta görünürken uluslararası arenada da görünmektedir. Örneğin sigorta işlemleri bazı durumlarda sınırları aşmakta, kişi ve şirketlerin birçok ülkede finansal işlemlerinde kolaylık sağlayabilmektedir.
Finansal istikrarı arttırmakta, girişimcileri ve ticareti destekleyip iş sürekliliği sağlamakta ve aynı zamanda sosyal güvenlik programlarının üzerindeki baskıyı hafifletmektedir.
Günümüzde İslami sigorta şirketleri ve ondan faydalanan kişi ve şirketler gittikçe artmaktadır. Ayrıca son verilere göre İslami sigortacılık sektörü uluslararası boyutta yıllık %8,4 büyüme potansiyeline sahip olduğunu göstermiş ve ileride İslam ülkelerinin ilk tercihi olacağı düşünülmektedir[6].
Sonuç ve Varsayım:
Bu yazıda gördüğümüz gibi gerek İslami sigortanın gerekse konvansiyonel sigortanın ortaya çıkmasının sebebinde benzerlik olsa da kavramları ve araçları temelden ve açık bir şekilde farklılık göstermektedir. İslami sigorta, İslam hukukuna dayanır ve İslam'da yasa dışı olarak sınıflandırılan tüm finansal işlemleri reddeder.
Daha önce de gördüğümüz gibi, İslam alimleri Kuran ve sünnete dayanarak geleneksel sigortacılığın finansal işlemlerinde garar (hileli satış), tefecilik ve kumar gibi İslam'da yasaklanmış olan işlemleri içerebileceği için caiz olmadığını söylemiş ve bu konuda icmâ oluşmuştur. Ayrıca riskler gerçekleşmediğinde kârın tek tarafa gittiği ve bu finansal işlemlerde kaybeden bir tarafın olduğu bilinmektedir, bu da geleneksel sigortada katılım unsurunun bulunmadığını göstermektedir[7].
Aynı zamanda İslami sigortanın olumlu yönlerinden bazılarını ve gelecekte İslam ülkelerindeki büyüme beklentilerini açıklamaya çalıştık. İslami sigorta, Müslüman ülkelerin ekonomilerinin uzun vadeli gelişimi için önde gelen teori ve kavramlardan biri olarak kabul edilmektedir. Beklentilere göre de İslami sigortacılığın İslam ülkeleri arasındaki sosyal ve kültürel dayanışma eylemlerini ve aralarındaki siyasi ve iktisadi iş birliğini daha güçlü hale getireceği gayet açıktır.
Sonuç olarak, Tekafül sigortacılığının meşruiyetini aydınlatma, meşruiyetini aldığı temelleri ve onu yöneten şeriat kontrollerini açıklama, konvansiyonel sigorta ile arasındaki temel farkın yönlerini vurgulama ve bu konuyu İslami sigorta şirketlerinin önceliklerinin önüne koyma ve bu belirsizliği rasyonel, bilimsel ve yenilikçi bir şekilde ortadan kaldırmak için tüm medya ve yayınları kullanarak bunun farkındalığını yayma hem kişisel hem toplumsal ödevimiz olmaktadır.
Kaynakça:
- http://www.tekafulsigorta.com/2011/04/tekafulun-normal-sigortadan-fark.html
- http://tekaful.net/?page_id=148
- Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Tekafül (İslami) Sigortacılık Sisteminin Dünyadaki Gelişimi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği; İsmail Yıldırım, s.6
- https://www.bisigortaci.com/blog/tekaful-sigorta-nedir/
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/277779, Doç.Ahsraf DAWABAH; s.16
- https://www.islamweb.net/ar/fatwa/472/